Sporcular İçin Glütensiz Beslenme
Soru: Bir yılı aşkın süredir spor yapıyorum ve çölyak hastası olduğumdan beslenme konusunda kendimi sıkışıp kalmış hissediyorum. Bazı arkadaşlarım performanslarını artırmak için farklı beslenme şekilleri deniyor ama bu benim için bu söz konusu değil. Ne yapmalıyım?
Cevap: Çölyak hastalığı bazı tahıllarda (özellikle buğdayda) bulunan bir protein olan glüten tüketiminin otoimmün bir tepkiyi tetikleyip (yani vücudun kendine saldırmaya başlaması) bağırsaklara zarar vererek (çoğunlukla küçük bağırsaklarda gerçekleşen bir şey olan) besinlerin sindirimini etkilediği bir rahatsızlıktır. Çölyak hastası sporcular yetersiz demir ve/veya D vitamini sindirimi nedeniyle kansızlık ve osteoropoz gibi hastalıklara karşı daha hassas hale gelir. Bu belirtilerin ortaya çıkmasına mani olup performansı koruyabilmek için tek çare glütensiz bir beslenme planıdır.
Çölyak hastası sporcuların beslenmelerindeki kısıtlamaların performanslarına da yansıması şart değil.
Glütensiz beslenme için buğday, arpa ve çavdardan uzak durmalı ve işlenmiş besinlerin etiketlerine de çok dikkat etmelisiniz (çünkü bu besinlerde glüten, bağlayıcı unsur olarak kullanılır). Her ne kadar marketlerde glütensiz yiyecek patlaması yaşanıyor olsa da glütensiz olduğu iddia edilen bazı besinlerde yine de çölyak belirtilerini tetikleyecek kadar glüten bulunabilir. O yüzden bu hastalara işlenmiş gıdalardan uzak durmaları tavsiye edilir.
Performansı artırmaya gelince güvenle tüketilebilecek pek çok glütensiz seçenek vardır. Enerji için kmek ve makarnanın yerini tatlı patates, mısır, kuru baklagiller ve muz almalıdır. Çölyak hastası bazı sporcular (glütensiz bir tahıl olan) beyaz pirinç yiyebilir ama tıpkı beyaz patates gibi herkesin bunu deneyerek kendisini nasıl etkilediğini görmesi gerekir.
Protein kaynakları söz konusu olduğunda süt ürünlerinden uzak durun (Editörün notu: burada pek çok uzmanın farklı görüşleri mevcuttur. En doğrusu bir uzmana danışmak olacaktır). Pek çok çölyak hastası ilk zamanlarda süt ürünlerini özellikle işlenmiş olanları tolere edemez. Özellikle süt proteini kazeine karşı hassastırlar. Whey protein tozları da bu gruba girdiği için uzak durulmalı ve onların yerine kaliteli yumurta ve/veya et protein tozları tüketilmelidir.
Enerji için en önemli kaynak hiç kuşkusuz yağlardır. Çölyak hastalarının (ve diğer herkesin) her gün sağlıklı yağ tüketmeleri gerekir. Yüksek tempolu antrenman yapıyorsanız zeytin, hindistan cevizi, avokado ve fındık yağları beslenme planınızın içinde mutlaka yer almalı.
Bu duruma iyi tarafından bakmayı da unutmayın. Pek çok tahılın olumsuz etkileri olduğu bilinmektedir. Besleyicilik açısından en yüksek konumda bulunan sebze, meyve, balık ve eti istediğiniz kadar tüketebilirsiniz.
Ayrıca düşündüğünüzde sağlıklı pek çok gıdanın zaten glütensiz olduğunu görürsünüz ve araştırmalar çölyak hastası olmayan sporcuların da glütensiz yiyeceklerle beslenmelerinin performanslarını olumsuz etkilemeyeceğini göstermiştir.
